Torfowiska alkaliczne w polsce
Dokument analizuje różnorodność i ochronę torfowisk alkalicznych w Polsce, zwracając uwagę na ich strukturę, funkcje ekosystemowe i zagrożenia związane z degradacją. Celem jest opracowanie aktualnej wiedzy i rekomendacji dla skutecznej ochrony tych cennych siedlisk w ramach systemów prawnych, terenowych i projektów międzynarodowych. Przeznaczony jest dla specjalistów w dziedzinie ekologii, ochrony przyrody, planowania przestrzennego i zarządców terenów chronionych.
Streszczenie
Ujęcie zasobów torfowisk alkalicznych w formach ochrony przyrody
Z bazy danych Klubu Przyrodników wynika, że zaledwie 76 z 1425 polskich torfowisk alkalicznych nie jest objętych żadną formą ochrony, a ich powierzchnia wynosi 374 ha, co stanowi 3,7% zasobów kraju. Obszary te są częścią różnych form ochrony, takich jak parki narodowe, rezerwaty przyrody, obszary Natura 2000, parki krajobrazowe, oraz inne.
Obszary Natura 2000 a zasoby torfowisk alkalicznych
Torfowiska alkaliczne są włączone w sieć obszarów Natura 2000 na powierzchni ponad 9000 ha, co stanowi około 89% ich zasobów w Polsce. Jednak rozbieżności między danymi w SDF a zidentyfikowanymi powierzchniami są duże, a wiele płatów w obszarach Natura 2000 nie zostało zidentyfikowanych w bazie danych.
Rezerwaty przyrody i ich rola w ochronie torfowisk alkalicznych
W Polsce funkcjonuje 53 rezerwaty chroniące siedlisko 7230, z których 18 nie miało dotychczas działań ochronnych, a 32 prowadziły koszenia, usuwanie drzew, budowę przegród wodnych. Prawie 75% powierzchni tych rezerwatów zajmują torfowiska alkaliczne, które wymagają dalszej ochrony i działań adaptacyjnych.
Inne formy ochrony i potrzeby ich rozbudowy
Torfowiska alkaliczne są także objęte w wielu parkach krajobrazowych, które faktycznie prowadzą działania ochronne, choć w wielu przypadkach wskazane jest ich rozbudowa i wyznaczenie nowych obszarów, np. w ramach projektów LIFE czy na podstawie analiz geologicznych i florystycznych.
Monitoring ochrony torfowisk alkalicznych
Monitoring w Polsce oparty na metodologii GIOŚ wykazuje, że stan ochrony siedliska 7230 uległ pogorszeniu, a w 2017 roku odpowiedni stan potwierdzono na zaledwie 10% stanowisk, z dużą nadreprezentacją lepiej zachowanych siedlisk. Metodyka opiera się na ocenach wizualnych i wskaźnikach, które są subiektywne i mają ograniczoną powtarzalność.
Procedury i zalecenia w monitoringu i ochronie miejsc w ramach programów i projektów
Monitoring i działania ochronne opierają się na metodach standaryzowanych, ale ich skuteczność jest ograniczona przez trudności w powtarzalności lokalizacji punktów pomiarowych, subiektywizm w ocenie biomasy i pokrycia gatunków, oraz brak stałej kontroli warunków hydrologicznych. Zalecane jest stosowanie automatycznych systemów rejestracji, technik teledetekcyjnych, oraz kadrowych i finansowych działań ochronnych zgodnie z planami.
Podsumowanie i rekomendacje
Mimo dużego zakresu ochrony, stan wielu torfowisk alkalicznych się pogarsza ze względu na niedostateczne działania, zwłaszcza w obszarach niezurbanizowanych, prywatnych i niedoreprezentowanych w oficjalnych zestawieniach. Konieczne jest rozbudowywanie sieci obszarów chronionych, wprowadzanie bardziej precyzyjnych metod monitorowania i kontrole działań ochronnych, a także podejmowanie działań integrujących różne formy ochrony i analysis danych naukowych.
Torfowiska alkaliczne w polsce (pl)
Liczba stron: 315
Kraje docelowe: Polska, Słowacja, Czechy, Niemcy, Rumunia, Węgry, Litwa, Estonia, Austria, Wielka Brytania, Bułgaria, Francja, Włochy
Kluczowe punkty
- Ochrona i zachowanie torfowisk alkalicznych w Polsce jest obecnie niewystarczająca
- Pomimo licznych form ochrony, wiele torfowisk alkalicznych jest zaniedbanych, zdegradowanych lub nie objętych planami ochrony, co zagraża ich funkcjom ekosystemowym i biocenozom.
- Monitorowanie stanu torfowisk alkalicznych wymaga wprowadzenia ciągłych i precyzyjnych metod obserwacji
- Obecne sposób pomiaru zwierciadła wody, zarośnięcia czy powierzchni siedliska w metodzie GIOŚ jest subiektywny i niewystarczający, co utrudnia skuteczną ocenę zmian i skutecznej ochrony.
- Działania ochronne na torfowiskach alkalicznych są często niewłaściwie planowane i nieskuteczne
- Niestandardowe koszenie, usuwanie drzew, pogłębienia rowów lub niedokładne monitorowanie stanów hydrologicznych często prowadzą do pogorszenia funkcji i stanu tych ekosystemów, zamiast ich odtworzenia lub zachowania.
- Liczba i rozmieszczenie objętych ochroną torfowisk alkalicznych w Polsce jest niewystarczająca w stosunku do ich faktycznego rozległości i wartości
- Większość siedlisk jest wciąż nieobjęta właściwymi formami ochrony, a istniejące rezerwaty i obszary Natura 2000 obejmują jedynie ułamek ich zasobów, często w niekorzystnych kondycjach.
- Ocena stanu i działania ochronne muszą być oparte na bardziej precyzyjnych i powtarzalnych metodach teledetekcyjnych
- Obrazowanie satelitarne, drony lub precyzyjne pomiary GPS mogą umożliwić wiarygodne porównanie zmian powierzchni i zarośnięcia, co jest niemożliwe przy obecnych, subiektywnych metodach wizualnych.
- Wszelkie działania ochronne i plany managementowe muszą uwzględniać specyfikę i dynamiczność ekosystemów torfowisk alkalicznych
- Wymaga to od specjalistów dostosowania metod, dogłębnego pomiaru parametrów hydrologicznych i geomorfologicznych, a także stałego monitorowania zmian na poziomie lokalnym i krajowym.
- Zwiększenie ochrony, w tym wykupy gruntów i formalnych działań planistycznych, jest kluczowe dla zachowania torfowisk alkalicznych
- W wielu obszarach prywatni właściciele nie wyrażają zgody na działania ochronne, a brak ich współpracy i odpowiednich regulacji prawnych hamuje skuteczne odtwarzanie i ochronę tych ekosystemów.
Źródła
- Torfowiska alkaliczne w polsce - - http://alkfens.kp.org.pl/wp-content/uploads/2019/03/Torfowiska-alkaliczne-w-Polsce.pdf
