Strategia ochrony mokradeł w Polsce na lata 2022-2032
This document presents a comprehensive strategic plan aimed at protecting and restoring wetlands in Poland over the period 2022-2032. Its purpose is to outline the legal, ecological, and socio-economic measures necessary to safeguard wetland ecosystems—particularly peatlands, river systems, and other water-biotopes—while balancing environmental protection with sustainable land use and economic development. The intended audience includes policymakers, environmental agencies, regional authorities, and conservation organizations involved in environmental management and land use planning.
Streszczenie
Streszczenie
Dokument określa zobowiązania Polski wynikające z Konwencji Ramsarskiej w zakresie ochrony mokradeł, ich usług ekosystemowych i zrównoważonego korzystania. Przedstawia główne cele, wyzwania i strategię ochrony mokradeł na lata 2022-2032, włączając w to aspekty prawne, ekologiczne, społeczne i gospodarcze.
1. Wprowadzenie
Strategia opiera się na zobowiązaniach wynikających z Konwencji Ramsarskiej, obejmującą ochronę wszystkich mokradeł w Polsce, z naciskiem na zachowanie ich ekologicznego charakteru zrównoważonym podejściem ekosystemowym. Definiuje rodzaje mokradeł, ich funkcje i usługi. Podkreśla konieczność integracji działań prawnych, ekologicznych, społecznych i gospodarczych w celu skutecznej ochrony i zrównoważonego użytkowania mokradeł.
2. Diagnoza
Przedstawiono szczegółową inwentaryzację powierzchni mokradeł i torfowisk, analizę stanu ekologicznego, presji antropogenicznych i zagrożeń obejmujących odwodnienie, degradację, zanieczyszczenia i zmiany klimatyczne. Ocenił stan i strukturę ekologicznych typów mokradeł i terenów nadrzecznych, ich zasoby biologiczne oraz zagrożenia w tym zanieczyszczenia i utratę retencji wody. Podkreśla się, że stan mokradeł jest zły i wymaga działań ochronno-restytucyjnych.
3. Strategia – cele i program działań
Wyznaczono trzy główne cele strategiczne: poprawę różnorodności biologicznej i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie retencji wód i odtwarzanie ekosystemów wodnych, oraz wzmocnienie ochrony obszarów Ramsar. Dla każdego celu określono szczegółowe zadania, instrumenty prawne, finansowe, edukacyjne i techniczne, mające na celu ich realizację. Szacuje się ich koszty na 28 mld PLN, z korzyściami trzykrotnie wyższymi. Szczegółowy harmonogram i wskaźniki skuteczności wspierają monitorowanie postępów.
4. Powiązania z innymi dokumentami
Strategia współgra z międzynarodowymi i krajowymi dokumentami, w tym z Ramowym Planem Strategicznym Ramsar, Porozumieniem Paryskim, unijną strategią na rzecz bioróżnorodności, krajowymi programami ochrony wód, suszy i klimatu. Zależy od wspólnych celów ochrony, renaturyzacji rzek, ograniczenia emisji i zrównoważonego rozwoju sektora rolnego, gospodarki wodnej i leśnej. Podkreśla konieczność aktualizacji i harmonizacji tych planów w celu skutecznej ochrony ekosystemów mokradłowych.
5. Standardy monitorowania i ewaluacji
Podano wskaźniki produktu i rezultatu, obejmujące m.in. stan i powierzchnię mokradeł, rodzaje działań ochronnych, stan biologiczny, ekologiczny i hydromorfologiczny, emisje gazów, ich redukcję i odtworzenie retencji, a także zakres ochrony Ramsar. Monitorowanie obejmuje dane statystyczne, mapy GIS, badania terenowe i analizy satelitarne. System ten służyć ma ocenie postępów i skuteczności działań, a także przewidywania przyszłych trendów w ochronie mokradeł.
Strategia ochrony mokradeł w Polsce na lata 2022-2032 (pl)
Liczba stron: 212
Kraje docelowe: Polska
Kluczowe punkty
- Ochrona torfowisk i systemów nadrzecznych wymaga pilnych działań restytucyjnych
- Największy odsetek torfowisk jest odwodniony i zagrożony emisjami gazów cieplarnianych oraz utratą różnorodności biologicznej; konieczne jest ich ponowne nawodnienie i zabezpieczenie przed dalszą degradacją.
- Strategia zakłada znaczne zwiększenie zakresu ochrony biernej i odtworzenia ekosystemów wodnych
- Obszary mokradeł i torfowisk, które mają służyć jako ostoje przyrody i źródła usług ekosystemowych, mają zostać objęte ochroną bierną na około 300 tys. ha, z naciskiem na zachowanie ich naturalnego charakteru.
- Transformacja użytkowania mokradeł w kierunku zrównoważonych, ekologicznych systemów produkcyjnych jest kluczowa dla redukcji emisji i zabezpieczenia zasobów węgla
- Przejście od odwodnienia i intensywnych użytków rolnych lub leśnych na systemy paludikulturowe i ochronę bierną może ograniczyć emisje gazów cieplarnianych, a jednocześnie pozwala na zachowanie retencji wody i różnorodności biologicznej.
- Programy renaturyzacji i ochrony mokradeł są silnie powiązane z innymi dokumentami strategicznymi UE i krajowymi
- Cele te obejmują m.in. poprawę stanu ekosystemów, redukcję ryzyka powodzi, ochronę bioróżnorodności oraz wdrożenie rozwiązań zgodnych z ramami WPR, Dyrektywą Wodną i Konwencją Ramsar.
- Wdrażanie działań ochronnych i restytucyjnych wymaga skoordynowanego systemu finansowania i prawnych regulacji
- Planowane jest m.in. wykup gruntów, ograniczenia wydobycia torfu, wzmocnienie instrumentów podatkowych i rynkowych, co jest niezbędne dla skutecznego odtworzenia i ochrony mokradeł na dużą skalę.
- Podniesienie świadomości społecznej i edukacja są kluczowe dla wsparcia działań ochronnych
- Kampanie edukacyjne, szkolenia dla właścicieli, służb ochrony przyrody oraz lokalne inicjatywy mają zwiększyć akceptację społeczną i zaangażowanie w zrównoważoną gospodarkę mokradłami.
Źródła
- Strategia ochrony mokradeł w Polsce na lata 2022-2032 - 2021-11-01 - https://gajanet.pl/wp-content/uploads/2023/10/Strategia-ochrony-mokradel-w-Polsce-na-lata-2022-2032.pdf
