Zielono-niebieska infrastruktura na obszarach miejskich
Współczesne wyzwania, takie jak zmiany klimatyczne i rosnąca urbanizacja, podkreślają pilną potrzebę nowego podejścia do projektowania naszych terytoriów. Dla rolników, doradców glebowych i wszystkich profesjonalistów związanych z ziemią, kluczowe jest zrozumienie i zaangażowanie się w koncepcję zielono-niebieskiej infrastruktury (GBI) na obszarach miejskich i podmiejskich. Daleko im do bycia jedynie elementami dekoracyjnymi, stanowią one witalną sieć naturalnych rozwiązań, które nie tylko przynoszą korzyści mieszkańcom miast, ale także bezpośrednio przyczyniają się do witalności i zrównoważonego rozwoju otaczających obszarów wiejskich (Chiesura et al., 2018; Lázaro Marín & Alcántara, 2021).
Czym jest zielono-niebieska infrastruktura?
GBI to inteligentnie zaplanowana i zarządzana sieć naturalnych i półnaturalnych przestrzeni, która zapewnia mnóstwo korzyści środowiskowych i społecznych (Chiesura et al., 2018, s. 1). Koncepcja ta jest powszechnie uznawana za skuteczne i opłacalne podejście do sprostania obecnym wyzwaniom środowiskowym i społecznym (Lázaro Marín & Alcántara, 2021; Smith et al., 2023). Ta sieć składa się z dwóch elementów:
- Elementy zielone : obejmują publiczne tereny zielone (parki, historyczne ogrody, place zabaw, aleje), chronione obszary naturalne (parki narodowe, oazy, rezerwaty) oraz specjalnie zaprojektowane przestrzenie, takie jak parki rolne, lasy miejskie, ogrody społeczne, zielone dachy i ściany oraz nawierzchnie przepuszczalne dla wody (Chiesura et al., 2018, s. 1, 7, 10, 17, 19; Comitato per lo sviluppo del verde pubblico, 2017; Ferrand, 2010; Owuor et al., n.d.; Smith et al., 2023; WSL & Eawag, 2022). Dla was, pracowników gleby, szczególnie istotne są parki rolne, ponieważ zostały one stworzone w celu zachowania historycznych krajobrazów wiejskich i waloryzacji powołania rolniczego obszarów podmiejskich, gwarantując wysokiej jakości produkcję rolno-spożywczą i inne niezbędne usługi ekosystemowe (Chiesura et al., 2018, s. 2, 21, 28).
- Elementy niebieskie : odnoszą się do komponentów związanych z wodą: rzek, jezior, terenów podmokłych, stawów, a nawet obszarów przybrzeżnych i morskich (Chiesura et al., 2018, s. 1, 10, 19, 22; Ferrand, 2010; Smith et al., 2023). Te infrastruktury są kluczowe dla zarządzania wodą opadową i rewitalizacji ekosystemów wodnych (KAN, n.d.; Smith et al., 2023; WSL & Eawag, 2022). Wdrażanie otwartych systemów zarządzania wodami opadowymi, takich jak trawiaste rowy czy zagospodarowane zbiorniki retencyjne, umożliwia tworzenie nowych naturalnych ciągłości przy jednoczesnej integracji wody w krajobraz miejski (Ferrand, 2010, s. 134, 135; KAN, n.d.). Cała koncepcja przyczynia się do wizji "miasta-gąbki", gdzie woda opadowa jest wchłaniana i zarządzana na miejscu, co zmniejsza presję na systemy kanalizacyjne i sprzyja uzupełnianiu warstw wodonośnych (WSL & Eawag, 2022, s. 218, 219).
Wiele korzyści dla terytoriów i ich mieszkańców
GBI oferują szeroki wachlarz usług, które poprawiają jakość życia i odporność ekosystemów:
- Ochrona bioróżnorodności i usługi ekosystemowe : Są one niezbędne do zachowania bioróżnorodności, zapewniając siedliska i korytarze ekologiczne. Ochrona zapylaczy, w szczególności pszczół i innych pszczółowatych, jest podstawową usługą dla ekosystemów i globalnej produkcji rolno-spożywczej (Chiesura et al., 2018, s. 2, 19, 32, 39, 85, 87; WSL & Eawag, 2022, s. 221). Na przykład rewitalizowane tereny podmokłe i rzeki przyczyniają się do bogactwa gatunków wodnych i lądowych oraz dostarczają żywotne źródła pożywienia (WSL & Eawag, 2022, s. 212, 226).
- Łagodzenie i adaptacja do zmian klimatycznych : GBI są skutecznymi narzędziami w walce ze zmianami klimatycznymi. Redukując miejskie wyspy ciepła dzięki cieniowaniu i ewapotranspiracji, poprawiają jakość powietrza poprzez filtrowanie zanieczyszczeń i zarządzają wodą opadową, aby zapobiegać powodziom (Bach et al., 2021; Chiesura et al., 2018, s. 1, 19, 76; Smith et al., 2023; WSL & Eawag, 2022, s. 219, 233).
- Ochrona gleby i wody : Sprzyjają naturalnej infiltracji wody, chronią gleby przed erozją i przyczyniają się do uzupełniania podziemnych warstw wodonośnych (KAN, n.d.; Marinosci et al., 2018, s. 76; Comitato per lo sviluppo del verde pubblico, 2017, s. 387; WSL & Eawag, 2022, s. 219). Dla rolników jest to bezpośrednio związane z żyznością gleby i dostępnością wody dla upraw.
- Korzyści społeczno-kulturowe i ekonomiczne : Przestrzenie te poprawiają fizyczne i psychiczne samopoczucie mieszkańców, oferując miejsca do wypoczynku, relaksu i uprawiania sportu (Chiesura et al., 2018, s. 10, 19; Ferrand, 2010, s. 95; Owuor et al., n.d., s. 187, 188). Mogą również wspierać lokalną gospodarkę poprzez promowanie lokalnych produktów rolnych i tworzenie nowych miejsc pracy (Chiesura et al., 2018, s. 28, 426; Lázaro Marín & Alcántara, 2021, s. 283, 327). W tych przestrzeniach można również prowadzić projekty edukacyjne i badawcze, wzmacniając więź między naturą a społeczeństwem (Chiesura et al., 2018, s. 6, 39, 84; Owuor et al., n.d., s. 193).
Wyzwania i perspektywy na przyszłość
Pomimo swojego potencjału, pełna integracja GBI napotyka na kilka przeszkód. Jednym z głównych wyzwań jest brak integracji zielonych elementów w lokalnym planowaniu urbanistycznym. Ciągła utrata gruntów rolnych i naturalnych w wyniku urbanizacji jest również poważnym problemem (Marinosci et al., 2018, s. 76). Aby sprostać tym wyzwaniom, niezbędne są różne drogi:
- Wzmocnienie planowania i zarządzania : Kluczowe jest przyjęcie specyficznych narzędzi zarządzania, takich jak zielone katastry, zielone regulacje i zielone plany (Chiesura et al., 2018, s. 45, 46, 51; Comitato per lo sviluppo del verde pubblico, 2017, s. 348, 369). Zróżnicowane zarządzanie, które dostosowuje praktyki konserwacyjne do funkcji i intensywności użytkowania przestrzeni, pozwala na optymalizację zasobów i promowanie bioróżnorodności (Comitato per lo sviluppo del verde pubblico, 2017, s. 393, 394).
- Promowanie współpracy i szkoleń : Niezbędna jest skuteczna koordynacja między różnymi zainteresowanymi stronami (administracjami, profesjonalistami od zieleni, obywatelami, firmami) (Donati et al., 2023; Lázaro Marín & Alcántara, 2021, s. 285; WSL & Eawag, 2022, s. 222, 233, 237). Niezwykle ważne są również ciągłe szkolenia operatorów i opracowywanie protokołów technicznych dla zrównoważonych praktyk (np. zmniejszanie użycia pestycydów) (Comitato per lo sviluppo del verde pubblico, 2017, s. 349, 407, 415).
- Aktywne zaangażowanie ludności : Świadomość i partycypacja obywateli są fundamentalne dla ochrony i waloryzacji zielonego dziedzictwa. Obejmuje to zgłaszanie nieprawidłowości, przyjmowanie odpowiedzialności za tereny zielone lub udział w projektach rolnictwa miejskiego (Chiesura et al., 2018, s. 6, 84; Comitato per lo sviluppo del verde pubblico, 2017, s. 355, 420, 424, 426). Pracownicy gleby mogą dzielić się swoją wiedzą, aby wzmacniać powiązania między praktykami rolniczymi a zarządzaniem miejskimi terenami zielonymi.
Podsumowując
Zielono-niebieskie infrastruktury to rozwiązania oparte na naturze, które, choć złożone, są niezbędne do budowania bardziej odpornych, bardziej przyjaznych do życia miast i w lepszej synergii z ich wiejskim otoczeniem. Integrując te koncepcje w planowanie terytorialne i promując transdyscyplinarną współpracę, możemy wspólnie budować przyszłość, w której natura będzie centralnym filarem naszego rozwoju.
Referencje
- Alberico, S., et al. (2018). Esperienze virtuose di pianificazione di area vasta in Piemonte. In Qualità dell’ambiente urbano – XIV Rapporto (ISPRA Stato dell’Ambiente 82/18) (pp. 276-278). ISPRA.
- Bach, P. M., Probst, N., & Maurer, M. (2021). Urbane Strategien zur Hitze-minderung. Wie wirksam sind blau-grüne Infrastrukturen? Aqua & Gas, 2021(10), 20–25.
- Chiesura, A., & Mirabile, M. (2018). Il verde pubblico. In Qualità dell’ambiente urbano – XIV Rapporto (ISPRA Stato dell’Ambiente 82/18) (pp. 190-201). ISPRA.
- Comitato per lo sviluppo del verde pubblico (MATTM). (2017). Linee guida per il governo sostenibile del verde urbano. MATTM.
- Donati, G., van den Brandeler, F., Bolliger, J., & Fischer, M. (2023). Une infrastructure bleue et verte efficace requiert des protagonistes connectés. Hotspot, 48, 17–19.
- Ferrand, J.-P. (2010). Guide de la trame verte et bleue du Schéma de Cohérence Territoriale Caen Métropole. Caen Métropole.
- KAN. (n.d.). Regenwater in stedelijk gebied [Broszura].
- Lázaro Marín, L., & Alcántara, A. (Eds.). (2021). Informe de las Jornadas Técnicas: Soluciones basadas en la Naturaleza para la conectividad y restauración ambiental en el marco de la Estrategia Nacional de Infraestructura Verde. UICN-Med.
- Marinosci, I., Munafò, M., Congedo, L., & Strollo, A. (2018). Infrastrutture verdi: Perdita di aree agricole, naturali e seminaturali. In Qualità dell’ambiente urbano – XIV Rapporto (ISPRA Stato dell’Ambiente 82/18) (pp. 268-275). ISPRA.
- Owuor, J. A., Whitehead, I., & De Vreese, R. (n.d.). Liberare il potenziale delle foreste urbane Sviluppare un piano d’azione locale per la forestazione urbana. European Forest Institute.
- Smith, V., Cook, L. M., & Oppliger, S. (2023). Umsetzung blau-grüner Infrastruktur weltweit. Was kann die Schweiz daraus lernen? Aqua & Gas, 2023(9), 16–24.
- WSL & Eawag. (2022). Blue-Green Biodiversity: What Switzerland can learn from the initiative.
